Donald Trampın "Amerikanı yenidən böyük etmək" vədi, durğunluq və daxili ziddiyyətlərdən yorulan seçicilər üçün bir ümid himni kimi səslənir. Lakin bu vədlərin dərinliyinə enəndə onlar mürəkkəb ziddiyyətlər topasına çevrilir. Trampın iqtisadi strategiyası vətənpərvər ritorika ilə bəzədilmiş bir üz qabığında təqdim edilir. Amma əslində, bu strategiya təkcə suallar doğurmur, həm də ciddi narahatlıq yaradır. Çünki onun səs-küylü bəyanatlarının arxasında iqtisadiyyatın təməl prinsipləri ilə təhlükəli oyun gizlənir. Bu oyun həm ABŞ, həm də bütün dünya üçün ağır nəticələrə səbəb ola bilər.
Tramp çoxsaylı islahatlar təklif edir, onların hər biri iddialı görünür. Amerika sənayesini qorumaq üçün gömrük rüsumlarının artırılması, biznesi stimullaşdırmaq üçün vergi azaldılması, iş yerlərinin artırılması məqsədilə milyonlarla miqrantın deportasiyası, enerji qiymətlərinin aşağı salınması üçün neft və qaz hasilatının genişləndirilməsi — bu təkliflərin hər biri uğur resepti kimi səslənir. Lakin eyni zamanda, bu tədbirlər bir-biri ilə ziddiyyət təşkil edən iqtisadi reallıqlarla toqquşur. Onlar birlikdə necə işləyə bilər?
Trampın Çin və digər iqtisadi rəqiblərə qarşı əsas silahı adlandırdığı tarif müharibələri “Amerika zavodlarını” bərpa etmək vədini verir. Amma reallıq daha mürəkkəbdir: gömrük rüsumlarının artırılması idxal mallarının qiymətini yüksəltməklə Amerika istehlakçısını vuracaq. Bu, inflyasiyaya səbəb olacaq və faiz dərəcələrinin artırılması ilə qarşısı alınmalıdır. Nəticədə, daxili bazara yönəlmiş şirkətlər kreditlərin bahalaşması ilə üzləşəcək, ev təsərrüfatlarının isə alıcılıq qabiliyyəti azalacaq. İqtisadi tənəzzül qaçılmaz olacaq.
Milyonlarla miqrantın deportasiyası Trampın “iş yerlərini amerikalılar üçün qorumaq” şüarı altında təbliğ etdiyi bir tədbirdir. Amma bu, başqa bir tələ yarada bilər. Çünki ABŞ iqtisadiyyatını uzun illər ərzində ayaqda saxlayan məhz kənd təsərrüfatı, tikinti və səhiyyə kimi sahələrdə çalışan miqrantlar olub. Onların kütləvi deportasiyası əmək bazarında boşluqlar yaradacaq, maaşları artıracaq və nəticədə qiymətlərin yüksəlməsinə səbəb olacaq. Vəd edilən iqtisadi artım əvəzinə, zəif iqtisadiyyat, büdcə kəsirinin
Trampın vergi siyasəti, yəqin ki, ən çox skeptisizm doğuran sahədir. Onun təklif etdiyi genişmiqyaslı vergi güzəştləri trilyonlarla dollara başa gələcək. Bu itkiləri qarşılamaq üçün mənbələr yoxdur: gömrük rüsumlarından gələn gəlirlər, hətta bu kəsirin yarısını belə ödəyə bilməyəcək. Artıq ÜDM-in 6%-ni aşan büdcə kəsiri daha da nəzarətsiz hala gələcək. Bu isə təkcə maliyyə sabitliyi üçün təhlükə deyil — həm də nəsillər boyu amerikalılar üçün iqtisadi böhranın başlanğıcıdır.
Trampın "neft-qaz sənayesinin çiçəklənməsi" ilə bağlı vədləri də ziddiyyətlidir. Hasılatın artması qiymətləri aşağı sala bilər, amma bu, neft-qaz şirkətlərinə zərər vuracaq, onları investisiyaları azaltmağa məcbur edəcək. Qaz ixracı korporasiyalara mənfəət gətirsə də, daxili bazarı ucuz enerjidən məhrum edəcək. Paradoksal olaraq, Trampın qiymətləri aşağı salmaq vədi onları artırmaq təhlükəsi yaradır.
Ən əsası, Tramp dolları zəiflətməyi vəd edir. Amma onun öz siyasəti bunu qeyri-mümkün edir. Dövlət xərclərinin artırılması, vergi azaldılması və tarif müharibələri dolları gücləndirir, zəifləmir. 1980-ci illərdəki "Plaza Sazişi"ni bərpa etməklə tərəfdaş ölkələri öz valyutalarını yenidən qiymətləndirməyə inandırmaq cəhdi utopiyadır. Bu gün dünya fərqlidir: müstəqil mərkəzi banklar və güclü milli maraqlar keçmiş ssenarinin təkrarlanmasına imkan verməyəcək.
Donald Trampın strategiyası arasında gözəl vədlər və sərt iqtisadi reallıqlar arasında dərin bir uçurum var. O, bu uçurumu populist şüarlarla doldurmağa çalışdıqca, bu boşluq daha da dərinləşir. Böyük imperiyalar ritorika ilə deyil, tarazlıqla qurulur. Trampın bu gün təklif etdiyi siyasət isə yenidən böyüklüyə can atan strateji yanaşmadan daha çox, seçicilərin diqqətini cəlb etmək üçün ümidsiz bir cəhdi xatırladır. Amma tarix sübut edir: böyüklüyün əsası yalnız səmərəli və davamlı siyasətlə qurula bilər. ABŞ bu dönüş nöqtəsində düzgün seçimi etməlidir.
Amerika arzusu, yoxsa böhran reallığı?
Donald Trampın sərt antiimmiqrasiya siyasəti, amerikalılar üçün iş yerlərinin qorunmasını vəd etsə də, ABŞ iqtisadiyyatı və cəmiyyəti üçün gecikmiş təsirli bir bomba kimi görünür. Milyonlarla miqrantın deportasiyası və sərhədlərin bağlanması müəyyən seçici təbəqələri arasında dəstək tapsa da, son onilliklər ərzində ABŞ iqtisadi modelinin dayaqları olan əsasları təhdid edir.
Miqrasiya hər zaman iqtisadi inkişafın mühüm mühərriki olub və bu gün də belə qalır. İşçi qüvvəsinin axını ABŞ-a yüksək məşğulluq səviyyəsini saxlamağa, maaşların artımını məhdudlaşdırmağa və Avropada iqtisadi bərpa sürətinin zəiflədiyi bir vaxtda rəqabət qabiliyyətini qorumağa imkan verirdi. Xüsusilə kənd təsərrüfatı, tikinti və səhiyyə kimi kritik sahələrdə işçi qüvvəsi çatışmazlığını məhz miqrantlar aradan qaldırırdı. Miqrasiya siyasətinin sərtləşdirilməsi, bu sahələrin onsuz da mövcud olan işçi qüvvəsi çatışmazlığını daha da dərinləşdirərək, iqtisadiyyatın can damarı olan bu sektorlara birbaşa zərbə vurur.
Əgər Tramp bu vədlərini həyata keçirsə, ABŞ iqtisadiyyatı işçi qüvvəsi çatışmazlığı ilə üzləşəcək, bu da maaşların artımına, qiymətlərin yüksəlməsinə və inflyasiyanın artmasına səbəb olacaq. Federal Ehtiyat Sistemi faiz dərəcələrini yüksək səviyyədə saxlamaq məcburiyyətində qalacaq ki, bu da kreditlərin və investisiyaların əlçatanlığını azaldacaq. Nəticədə, iqtisadi artım yavaşlayacaq, investorların etimadı azalacaq və istehlakçıların əhval-ruhiyyəsi pisləşəcək.
Lakin iqtisadi nəticələr problemin yalnız bir hissəsidir. Kütləvi deportasiyalar sosial gərginliyə səbəb ola bilər: milyonlarla insan işini və evini itirəcək ki, bu da qaçılmaz olaraq etirazları və cəmiyyətdə gərginliyi artıracaq. Əsrlər boyu çoxmədəniyyətlilik və inklüzivliklə fəxr edən bir ölkə üçün belə bir addım beynəlxalq arenada təsirini məhdudlaşdıraraq geriyə doğru atılan bir addım olacaq.
Bununla yanaşı, Trampın dövlət xərclərini və büdcə kəsirini azaltmaq planları həm iddialı, həm də ziddiyyətli görünür. İlk baxışdan, 2 trilyon dollarlıq qənaət ideyası böyük büdcə kəsiri ilə mübarizə üçün bir pənəsiya kimi görünür, lakin reallıq daha sərtdir.
ABŞ büdcəsinin əsas hissəsi qanunvericiliklə qorunur və əsasən Medicare və sosial təminat kimi sosial proqramlara yönəldilir. Yaşlanan əhalinin fonunda bu proqramlar kəsilməkdən çox maliyyənin artırılmasına ehtiyac duyur. Büdcənin qalan hissəsi isə müdafiə, təhsil, nəqliyyat, elm və ekoloji proqramlar kimi xərclərdən ibarətdir. Bu maddələrin azaldılması milli təhlükəsizliyin zəifləməsinə, infrastrukturun pisləşməsinə və rəqabət üstünlüklərinin itirilməsinə gətirib çıxaracaq.
Trampın təklif etdiyi islahatlar arasında elektrikli avtomobillər üçün subsidiyaların ləğvi xüsusi yer tutur. Bu addım iqtisadi və siyasi maneələrlə üzləşir. Elektrikli avtomobil zavodlarının yerləşdiyi bölgələr ənənəvi olaraq Respublikaçılara dəstək verən bölgələrdir, bu da bu addımı Tramp üçün siyasi cəhətdən riskli edir.
Beləliklə, Trampın “böyük Amerika” bayrağı altında irəlilətdiyi siyasətlər həm daxildə, həm də beynəlxalq səviyyədə ABŞ-ı daha az dayanıqlı etmək təhlükəsi daşıyır. Gurultulu şüarların arxasında qeyri-müəyyənlik gizlənir, burada hər bir təşəbbüs ABŞ iqtisadiyyatı və cəmiyyətinin təbiətindən irəli gələn sərt məhdudiyyətlərlə üzləşir.
Amerika, əsrlər boyu imkanlar və inkişaf simvolu kimi tanınmış bir ölkə, radikal islahatların yaratdığı iqtisadi və sosial münaqişələrdə ilişib qalaraq bu adını itirmək riski ilə üzləşir. Böyük gələcəyə doğru irəliləmək əvəzinə, ölkə simptomları aradan qaldırmağa yönəlmiş, lakin səbəbləri görməzdən gələn bir siyasətin girovuna çevrilə bilər.
Donald Trampın ABŞ-ın maliyyə siyasətini radikal şəkildə yenidən nəzərdən keçirmək, dövlət xərclərini azaltmaq və dolları zəiflətmək cəhdləri, ABŞ-ın keçmiş böyüklüyünü bərpa etməyə cəsarətli bir addım kimi görünsə də, əslində, ölkənin həssas iqtisadi tarazlığına və uzunmüddətli rəqabət qabiliyyətinə ciddi təhlükələr yaradır.
Hətta ildə 500 milyard dollar qənaət etmək kimi mülayim bir məqsəd belə, ABŞ iqtisadiyyatı üçün böyük bir çağırışdır. Bu rəqəm, ümumi daxili məhsulun 1,7%-nə bərabərdir. Donald Trampın tariflərin artırılması və miqrasiya qaydalarının sərtləşdirilməsi kimi digər təşəbbüsləri ilə birlikdə bu addım iqtisadi artım deyil, əksinə, tənəzzül gətirə bilər. İqtisadiyyatın yavaşlaması şəraitində Federal Ehtiyat Sistemi (FED) büdcə stimullarının itirilməsini kompensasiya etmək üçün faiz dərəcələrini azaltmağa məcbur olacaq. Amma bu addım qısamüddətli təsir yaratsa da, inflyasiya təzyiqlərini artıracaq və iqtisadi sabitliyi sarsıda bilər.
İroniya ondadır ki, Trampın hədəflədiyi dolların zəifləməsi iqtisadi tənəzzül hesabına mümkündür. Bu hədəf, onun "böyük Amerika" ilə bağlı gurultulu vədlərinə zidd olaraq, daha çox narahatlıq doğurur.
Dövlət xərclərinin azaldılması büdcə kəsiri ilə mübarizə üçün cazibədar bir alət kimi görünsə də, bu planlar əslində diqqətli həll yolu tələb edən mürəkkəb bir düyünü kəsmək cəhdi kimi görünür. Büdcə kəsirini azaltmaq və iqtisadi artımı dəstəkləmək arasındakı balans incə bir tapmaca olaraq qalır və hər hansı yanlış addım bu zərif konstruksiyanı dağıda bilər.
Tramp administrasiyasının irəli sürdüyü dolların zəiflədilməsi ideyası ilk baxışdan məntiqli görünür: ABŞ mallarını daha rəqabətədavamlı, idxalı isə daha əlçatmaz etmək. Lakin bu ideyanın həyata keçirilməsi mexanizmləri nəinki qeyri-effektivdir, hətta əks təsir doğurur.
Trampın təklif etdiyi real tədbirlər — vergi güzəştləri, genişmiqyaslı infrastruktur layihələri və ticarət tarifləri — dolları zəiflətmək əvəzinə, onu gücləndirən təzyiqlər yaradır. Bu addımlar inflyasiyanı artırır və FED faiz dərəcələrini artırmağa məcbur edir. Nəticədə, dollar investorlar üçün cəlbedici olaraq qalır, xüsusilə ABŞ iqtisadiyyatının dayanıqlılığına olan inamın fonunda.
Bundan əlavə, xarici kapital ABŞ-a axın etməyə davam edir. İnvestorlar Apple və Tesla kimi nəhəng şirkətlərin səhmlərini almaqla, Amerika valyutasına tələbi artırır. Belə şəraitdə dolları məqsədli şəkildə zəiflətmək cəhdləri nəticəsiz görünür.
Dünya artıq fərqlidir
1985-ci ildəki məşhur "Plaza Razılaşması"nı yenidən canlandırmaq təklifi yeni reallıqlarla üzləşir. Bugünkü dünya artıq fərqlidir: mərkəzi bankların müstəqilliyi, inflyasiyanın nəzarətdə saxlanması prioritetləri və milli iqtisadi maraqlar koordinasiya edilmiş müdaxilələrin qarşısını alır.
1985-ci ildə ABŞ Yaponiyanın və Avropa ölkələrinin də daxil olduğu müttəfiqləri ilə razılığa gələ bilirdi. Lakin müasir dünyada əsas iqtisadi rəqib olan Çin, öz valyutasını zəiflədən güzəştlərə getmək ehtimalı azdır. Hətta ənənəvi tərəfdaşlar — Avrozonası və Böyük Britaniya belə, Trampın ambisiyaları uğrunda öz prioritetlərindən imtina etməyə hazır deyillər.
Trampın ABŞ iqtisadiyyatını islahat etmək cəhdləri siyasi səhnədə bir teatr tamaşasından çox, yaxşı düşünülmüş bir plan təsiri bağışlamır. Bir tərəfdə gurultulu vədlər və uğur əminliyi, digər tərəfdə isə sərt iqtisadi reallıqlar var. Hər bir addım zəncirvari reaksiya yaradır və bəyan edilən məqsədlərə təhlükə törədir.
ABŞ iqtisadiyyatının uzunmüddətli dayanıqlığı avantürist addımlardan deyil, kompleks və balanslaşdırılmış həllərdən asılıdır. Lakin Trampın hazırkı təşəbbüsləri, tez qazanılan uğurlara fokuslanmaqla, yeni problemlərin mənbəyinə çevrilmək riskini daşıyır. Onun strategiyası, hələlik, Amerikanın böyüklüyünü bərpa etmək cəhdi deyil, onun gələcəyi ilə təhlükəli bir oyun kimi görünür.
Donald Trampın ABŞ-ı "energetika supergücü"nə çevirmək vədləri gurultulu və iddialıdır. Neft boru kəmərlərinin tikintisinə qoyulan məhdudiyyətlərin aradan qaldırılması, mühafizə olunan təbiət zonalarında fəal qazıntı işləri və mayeləşdirilmiş təbii qazın ixracının genişləndirilməsi təşəbbüsləri neft-qaz sənayesi üçün güclü stimul kimi görünür. Lakin bu gözəl mənzərənin arxasında enerji "çiçəklənməsini" zəif bir illüziyaya çevirən ziddiyyətlər zənciri gizlənir.
Bu siyasətlərin hər biri, həm iqtisadi, həm də ekoloji baxımdan ciddi problemlər yaradır. Bu, yalnız ABŞ iqtisadiyyatının deyil, həm də beynəlxalq səviyyədə enerji bazarlarının sabitliyinə təsir edə bilər. Trampın "böyük Amerika" vədi, onun ardınca ziddiyyətlər və həll olunmamış suallar buraxır. ABŞ lideri bu yolda hansı addımları atacaqsa, həmin addımların yalnız bugünkü deyil, gələcək nəsillərə də təsiri olacaq.
Donald Trampın enerji siyasəti sadə görünür: daha çox neft və qaz istehsal etmək, enerji qiymətlərini aşağı salmaq və bununla da iqtisadiyyatı gücləndirmək, seçiciləri razı salmaq. Lakin iqtisadi reallıq bu sadə formulanın əksini deyir. İstehsalın artırılması qiymətlərin kəskin şəkildə düşməsinə gətirib çıxarır, bu isə neft və qaz sənayesində rentabelliyi ciddi təhlükə altına qoyur. ABŞ-da artıq maliyyə imkanlarının həddində fəaliyyət göstərən neft-qaz şirkətləri, qiymətlərin maya dəyərindən aşağı olduğu şəraitdə yeni qazma işlərinə investisiya qoymağa hazır deyillər. Bu, bir növ “qapanmış dairədir”: daha çox hasilat — aşağı qiymətlər — daha az investisiya.
2020-ci ildə pandemiyanın yaratdığı böhran zamanı bu ssenarinin necə işlədiyinə şahid olduq. Tələb kəskin azaldıqda, neft şirkətləri kütləvi şəkildə quyuları bağlamağa məcbur oldular. İndi isə Tramp eyni yanaşmanı “çiçəklənmə təşəbbüsü” adı altında yenidən həyata keçirmək istəyir. Amma bu dəfə onun siyasəti istehsalın daha da azalması və vəd edilən iqtisadi artımın əlçatmaz bir hədəfə çevrilməsi ilə nəticələnə bilər.
ABŞ prezidentinin administrasiyası neft və qaz sektoruna onun göründüyü qədər təsir göstərmir. İnvestisiya qərarlarını siyasətçilər deyil, səhmdarlar qəbul edirlər. Şirkətlər bazarın verdiyi siqnallara əsaslanırlar, siyasi şüarlara deyil. Əgər ixrac daha gəlirli görünərsə, şirkətlər resurslarını xaricə yönəldəcəklər. Əksinə, daxili qiymətlər maya dəyərindən aşağı düşərsə, hasilat azalacaq.
Sıxılmış təbii qazın (LNG) ixracı Trampın enerji planlarında ən uğurlu istiqamət ola bilər. Avropa və Asiyada qazın yüksək qiymətləri, amerikalı istehsalçılar üçün ixracı daha cəlbedici edir. Lakin bu uğur ABŞ istehlakçılarının hesabına başa gələ bilər. Daxili bazarda təklifin azalması qiymətlərin artmasına səbəb olacaq. Paradoks budur ki, Tramp amerikalılara ucuz enerji vəd edərkən, əks nəticəni — qiymət artımını yarada bilər.
İstehsalın artırılması, ixracın stimullaşdırılması və enerji qiymətlərinin aşağı salınması səylərini birləşdirmək iqtisadi baxımdan ziddiyyətlidir. Bazarın öz qanunları var, və bu qanunları pozmağa yönəlmiş hər hansı bir cəhd disbalans yaradır. Seçicilər üçün nəzərdə tutulan siyasi ritorika, iqtisadiyyatın fundamental məhdudiyyətləri ilə üzləşdikdə gücsüz qalır.
Tramp enerji strategiyasını ABŞ-ın iqtisadi dirçəlişi üçün əsas vasitə kimi təqdim edib. Lakin digər təşəbbüslərində olduğu kimi, bu plan da daxili məntiqdən məhrumdur. Ucuz enerji və neft-qaz sektorunun inkişafı ilə bağlı vədlər reallıqla toqquşduqda dayanıqsız görünür.
Dayanıqlı həllər zəruridir
Davamlı nəticələr əldə etmək üçün daha balanslaşdırılmış yanaşmalar lazımdır. Həm daxili bazarın, həm də beynəlxalq tərəfdaşların maraqlarını nəzərə almaq vacibdir. Əks təqdirdə, “enerji çiçəklənməsi” yalnız seçkiqabağı bir mif olaraq qalacaq və ABŞ, iddialı siyasətinin yaratdığı tələyə düşə bilər. Əgər Trampın strategiyası bu ziddiyyətləri həll edə bilməzsə, Amerika nəinki iqtisadi dirçəlişi itirəcək, həm də öz gələcək inkişaf perspektivlərini təhlükə altına qoyacaq.
Donald Trampın gurultulu seçki şüarları onun administrasiyasının ABŞ-ın iqtisadi sistemini köklü şəkildə dəyişməyə hazır olduğunu göstərir. Lakin reallıq çox daha mürəkkəbdir. ABŞ-ın iqtisadi və institusional infrastrukturu, radikal dəyişikliklərin qarşısını almaq üçün yaradılmış möhkəm çərçivələr təqdim edir. Tramp nə qədər iddialı planlarını həyata keçirməyə çalışsa da, onun siyasəti bazarların, biznesin və öz komandasının təzyiqi altında qaçılmaz olaraq korrektələrə məruz qalır.
Trampın təşəbbüslərini məhdudlaşdıran əsas amillərdən biri onun iqtisadi komandasının praqmatik mövqeyidir. Məsələn, gələcək maliyyə naziri dolların həddindən artıq zəifləməsi və ticarət müharibələrinin eskalasiyası kimi təhlükələri yaxşı anlayır. Bu, bazarlar üçün bir siqnaldır: tariflərin nəzarətsiz artırılması və ya xaotik devalvasiya kimi dağıdıcı addımlar daxili balansla qarşılaşacaq. Bu balans, mümkün iqtisadi böhran ssenarilərindən yayınmağa kömək edir.
Maliyyə bazarları administrasiyanın atdığı hər addıma həssaslıqla reaksiya verən bir barometr rolunu oynayır. Hətta Trampın inauqurasiyasına qədər investorlar inflyasiya riskləri ilə barışmayacaqlarını açıq şəkildə bildirmişdilər. Fond indekslərinin enməsi ilk xəbərdarlıq siqnalı oldu. Əgər bazarlar sabitlik üçün təhlükə hiss etsələr, bu, aktivlərin kütləvi şəkildə satılması, istiqraz gəlirlərinin artması və borclanma xərclərinin yüksəlməsi ilə nəticələnəcək. Fond bazarını siyasətinin uğur göstəricisi kimi istifadə edən Tramp bu riskləri nəzərə alaraq öz addımlarını korrektə etməyə məcbur qalır.
ABŞ Federal Ehtiyat Sistemi (FED) administrasiyanın siyasətini məhdudlaşdıran ən güclü amillərdən biridir. Əgər administrasiyanın siyasəti inflyasiyanın sürətlənməsinə səbəb olsa, FED faiz dərəcələrini artıracaq. Bu addım təkcə iqtisadi artımı zəiflətməyəcək, həm də dövlət borcu üzərində təzyiqi artıracaq. Faizlərin azaldılması ilə iqtisadi artımı stimullaşdırmağa çalışan bir administrasiya üçün belə bir ssenari ciddi maneəyə çevriləcək. FED-in müstəqilliyi, radikal ideyaların geri dönməz zərərlər yaratmasının qarşısını alan əsas zəmanət rolunu oynayır.
Amerika biznesi və beynəlxalq tərəfdaşlar da Trampın siyasətinə əhəmiyyətli təsir göstərir. Qlobal tədarük zəncirlərinə inteqrasiya olunmuş korporasiyalar, rəqabət qabiliyyətini təhlükə altına atan tarif müharibələrinə dəstək verməyəcəklər. Bundan əlavə, Avropa İttifaqı, Kanada və Yaponiya kimi tərəfdaşlar qlobal ticarətə təhdid yaradan tədbirlərə qarşı çıxır. Bu xarici amillər Tramp administrasiyasını ən aqressiv təşəbbüslərini yumşaltmağa məcbur edir.
Tramp üçün fond bazarı təkcə iqtisadi göstərici deyil, həm də siyasi uğurun simvoludur. Lakin bazarın artıq həddən artıq şişirdilmiş vəziyyətdə olduğu və investorların uzunmüddətli artımdan sonra düzəliş gözlədikləri məlumdur. Tərəfdaşlarla münasibətlərin pisləşməsi və ya büdcə kəsirinin artması kimi hər hansı yanlış addım indekslərin kəskin şəkildə düşməsinə səbəb ola bilər. Bu isə administrasiyanı radikal addımlardan qaçmağa və investorların etibarını qorumağa məcbur edir.
Sarsılmaz sistem
Tramp nə qədər aktiv bir oyunçu olsa da, o, ABŞ-ın sərt strukturlu sistemində fəaliyyət göstərir. Komandasının moderasiyası, bazarların təzyiqi, FED-in müstəqilliyi və qlobal biznes maraqları onun ən radikal təşəbbüslərinin həyata keçirilməsini əngəlləyir.
Tramp “böyük Amerika” barədə ritorikasını davam etdirsə də, reallıq onu kompromislərə məcbur edir. Bu sistem təkcə ABŞ-ı iqtisadi sarsıntılardan qorumaqla kifayətlənmir, həm də dünyanın ən böyük iqtisadiyyatının sabitliyini liderin ambisiyaları ilə tarazlaşdırmağa imkan verir. Radikal şüarlar mitinqlərdə populyar ola bilər, lakin onların həyata keçirilməsi həmişə reallıqla sınaqdan keçməyə məcbur qalır. ABŞ-ın institusional dayaqları, bu radikal təşəbbüsləri təhlükəsiz çərçivədə saxlamağa davam edir.